In mijn leven heeft voeding steeds in meer of mindere mate mijn passie gehad. Elke fase in mijn leven gaf weer een ander voedingspatroon. Zo schommelde mijn leven van moeders gehaktballen, ‘over de datum’ zuivel (mijn ouders hadden een kruidenierswinkel), bitterkoekjespudding, kaas-kaas-en-nog-meer-kaas gerechten naar tarwegras sap, kiemsalades, tempeh- en bonengerechten. En alles wat daartussen zit. Van culinair naar sober, van Hollandse vleesgerechten naar Indiase plantaardige schotels. Heen en weer en weer terug. In eerste instantie had vooral het eten van voeding mijn passie, later ook de bereiding. En weer later ook de invloed die voedsel kan hebben op de gezondheid.
Voor elke voedingsleer een bewijs
Heel lang dacht ik dit: ‘Noem mij een overtuiging op het gebied van voeding (bijvoorbeeld vlees/melk/suiker/olie/verzadigd vet/geraffineerd voedsel/keto/80-10-10 is gezond/ongezond) en ik vind het bewijs. En niet zomaar een bewijs. Een kwalitatief goed onderbouwd wetenschappelijk bewijs!
De informatie over wat gezond/ongezond is komt vooral tot ons via anderen. In eerste instantie via onze ouders, daarna via het onderwijs en de maatschappij waarin wij leven. Van boeken tot internet, van de reclameaanbiedingen van de supermarkt tot gratis online gezondheid summits en consulten bij diëtisten. Deze informatie is niet zelden tegenstrijdig. Oorzaak? Culturele verschillen en persoonlijke overtuigingen zullen zeker een rol spelen. En commerciële belangen. Want wees nou eerlijk, wat is een product waard zonder een gedegen onderzoek?
Als wetenschappers het al niet eens zijn
Maar ook kwalitatief goed wetenschappelijke onderzoeken (meta-analysis, peer reviews) geven niet altijd dezelfde antwoorden. En wanneer goede wetenschappers en kwalitatief goede wetenschappelijke onderzoeken geen eenduidig antwoord geven, en bovendien zich alle zien als producent van waarheid, hoe moet de burger deze tegenstrijdige informatie dan duiden?
En wanneer de overgrote meerderheid van de wetenschappers richting A neigt, betekent dat dan dat richting A dichter bij het volledige verhaal rond gezondheid zit dan B, C en D?
Wij willen gezond zijn
Het moment dat het lichaam niet meer goed werkt is er altijd de vraag ‘waarom’, ‘waarom ik’ en ‘hoe kan ik genezen’. We doen allerhande onderzoek. Leggen diverse culturen en bevolkingsgroepen naast elkaar en proberen in de verschillen die er zijn voorzichtig verbanden te analyseren. We proberen lichamelijke verschijnselen op microniveau in kaart te brengen en te onderzoeken. Ten opzichte van ‘gisteren’ is er een meer begrijpen hoe ziekten ontstaan en hoe we kunnen ingrijpen. Hoe we kunnen sturen met medicijnen, operaties en andere behandelplannen naar gezondheid toe en van ziekte af. En we weten ook steeds beter dat het veranderen van leefstijl allerlei klachten in het lichaam kan laten verdwijnen/ verminderen. Van energiegebrek en slaapproblemen tot diabetes, hart- en vaatziekten en dementie. Maar nog lang niet alles begrijpen we.
De waarde van wetenschap
De waarde van wetenschap is dat deze ons steeds meer kennis geeft. Of dit nu leefstijlwetenschap is of onderzoek naar behandelmethoden voor ziekten. Echter, per definitie is deze kennis onvolledig. Wetenschap kent alleen maar voortschrijdend inzicht. Er is geen eindpunt. Er is geen absolute waarheid. Het is een proces dat zich ontwikkelt door voortdurende zelfkritiek. Soms wordt voortgebouwd op bestaande ideeën/ onderzoeken. Maar soms begin je als wetenschapper geheel opnieuw. Uitgaande van nieuwe theoretische uitgangspunten. Dit zouden we ons als consument moeten realiseren. Zo zijn ook onze huidige reguliere én holistische visie op gezondheid en ziekte altijd een deel van de volledige waarheid.
Naar wie moeten we luisteren
Maar hoe moet mijn leefstijl dan zijn in de kakofonie van meningen in onze maatschappij? Moet ik de mij verlaten op de algemeen geldende norm? Maar deze algemeen geldende norm is in elke laag van de bevolking weer anders. Immers, grote kans dat de directeur van een biologische groothandel anders tegen een gezond voedingspatroon aankijkt dan de leverancier van stierensperma. Ik noem maar wat.
Schijf van Vijf?
Misschien moet ik mij gewoon verlaten op de Schijf van Vijf, de mening van het Voedingscentrum. De nationaal algemeen geldende norm. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer iedereen zich zou voeden volgens de inzichten van dit instituut zeker veel minder mensen overgewicht, diabetes, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten zouden hebben. Echter door haar werkwijze loopt het voedingscentrum altijd achter de feiten aan. Immers, voor aanpassingen van de richtlijnen moet er een nationaal en internationaal wetenschappelijke consensus zijn van al het beschikbare onderzoek. Het duurt tientallen jaren voor nieuwe inzichten doorsijpelen.
Schijf for Life?
Misschien is het dan toch handiger mij te verlaten op de Schijf for Life? Meer actueel, opgesteld door diëtisten en wetenschappelijk onderbouwd. Echter weer vooral gericht op mensen met een plantaardig eetpatroon.
Door de bomen jouw bos zien
De vele informatie, de vele input van buitenaf maakt dat mensen zich vaak afsluiten van alles dat waarde kan hebben voor hun gezondheid. Mensen worden murw. Of ze zien door de bomen gewoon het bos niet meer. Elke disbalans, elke lusteloze periode, elke chronische pijn, elke ziekte (hoge bloeddruk, diabetes, hart- en vaatziekten, slapeloosheid) kan een wake-up call zijn. We weten nu dat leefstijl een belangrijke factor kan zijn. Is er misschien iets waarmee ik mijn lichaam, mijzelf, geweld aan doe?
De best werkende manier in het streven naar gezondheid is een, meer dimensionaal, naar binnen – en buiten gekeerd proces. Naar buiten gericht voor specialistische informatie waar jijzelf nog geen kennis van hebt, voor een behandeling wanneer je daartoe besluit. Naar binnen gericht voor innerlijke reflectie. Wat speelt er? Waar zit de disbalans? Wat resoneert in jou van alle wetenschappelijke, persoonlijke en culturele informatie die van buitenaf op je af komt? Waar handel je vanuit angst? Hou je jezelf voor de gek? Voel je je enthousiasme? Waar neem je je eigen verantwoordelijkheid en geef je verantwoordelijkheid weg?
De weg naar Rome
Er zijn meerdere wegen zijn naar een gezond leven tot op hoge leeftijd en zonder allerlei medicatie. Er is heel veel informatie over verschillende leefstijlen die allemaal een gezond leven claimen. Je kunt je erdoor laten afstompen, maar je kan je er ook gezegend mee voelen. En, wanneer je de leefstijlprogramma’s goed bekijkt, de meesten hebben veel met elkaar gemeen. De stelling ‘Noem mij een voedingsleer en ik je vind het bewijs!’, onderschrijf ik niet meer. Wel zijn er heel, heel veel nuances.
We hebben zoveel kennis als maatschappij in huis. Laten wij ons als persoon afstompen door al deze kennis? Of kunnen wij de rijkdom hiervan zien. En meer nog, durven wij ons in deze rijkdom voort te bewegen. Iets verder te kijken naar andere inzichten. Durven we voedingskeuzen te maken ten behoeve van onze eigen gezondheid.
